r_6_141029194802

Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

  1. Araştırma Probleminin Belirlenmesi

Bilimsel bilginin ilk üç basamağı, “güçlüğün hissedilmesi”, “problemin tanımlanması” ve      “çözümün kestirilmesi” olarak düşünülebilir. Buna göre araştırma problemi, bir araştırma önerisinde olması gereken öğelerden biridir. Bir araştırma raporunun giriş bölümünde yer alan problem, amaç (hipotez; denence veya soru cümleleri), önem, varsayımlar (sayıltılar), sınırlılıklar ve tanımlardır ( Karasar, 2005:54).

Karasar (2005: 54), problemi giderilmek istenen her bir güçlük olarak tanımlamaktadır. Buna göre ancak insana fiziksel veya zihinsel yönden rahatsızlık veren sezgilerin hissedilmesinden sonra o problemi çözme isteği doğar. Araştırmacı bu amaca ulaşmak için problemi yaratan nedenleri araştırır, durumu aydınlatır ve problemin giderilmesi için karar dayanakları hazırlar.   Ripple’ye göre (1967), araştırma açısından herhangi bir durumun problem olarak kabul edilebilmesi için en az iki koşulu karşılaması gerekir: Bunlar kararsızlık durumu ile birden çok olası çözüm yoludur (Akt. Karasar, 2005: 54).

  1. Araştırma Probleminin Tanımlanması

 Problemin Tanımı

Problemin tanımında gerekli olan ilkeler şunlardır (Guba, 1961; akt. Balcı, 2011):

  1. Problem, genelde sofistike olarak nitelenen ve problem sahasında göreli olarak az bilgi sahibi olan birinin anlayabileceği basitlikte hazırlanmalıdır.
  2. Spesifik araştırma alanı tanımlanmalı ve sınırlandırılmalıdır.
  3. Test edilecek hipotezler ya da cevaplandırılacak sorular belirtilmelidir.
  4. Araştırmanın önemi kısaca gösterilmelidir.
  5. “Araştırmanın amacı şudur.” gibi açık yazılmış bir cümle bulunmalıdır.

Problem olarak alınan bir konu çok genel kalabilir. Bu haliyle araştırılmaktan uzak olan problem, tanımlanarak sınırlandırılmalıdır. Yalnız sınırlandırma yapılırken, problemin önemini yitirmemesine dikkat edilmelidir. Anderson’a göre (1990:28) problem tanımı, tecrübe ve sezginin birleşiminden oluşur (Akt. Balcı, 2011:61).

Problem Kaynakları

Bir şeyin nasıl yapılacağını gösteren açıklama ve sorular, geniş önermeler ve değer soruları bir araştırma problemi olamaz. McMillan Schumacter’a göre  (1984) problem kaynakları şunlar olmalıdır:

  1. Kişisel deneyim
  2. Kuramdan dedüksiyon yapma
  3. Literatür taraması
  4. Güncel sosyal sorunlar
  5. Pratik durumlar (Akt. Balcı, 2011: 61).

Araştırmacı problem bulmak için uyanık olmalı, sorunları görebilmeli ve iyi bir gözlemci olmalıdır (Balcı, 2011: 61). Bu bağlamda araştırmacının bir an önce bir problem listesi oluşturması önerilebilir.

Problem Tanımada Pratik Yollar

Başlangıçta çok geniş olan problem konuları, tek bir problem cümlesi haline getirilerek sınırlandırılmalıdır. Araştırmacıya desen geliştirme ve araştırma bulgularını raporlaştırmada yol gösterebilmesi için, problem cümlesi açık, kısa ve öz biçimde yazılmalıdır. Bunun için aşağıdaki noktalar dikkate alınmalıdır (Balcı, 2011: 61-62):

  1. Bir takım “özel sorular” sormak
  2. İkinci derecede literatürü izlemek
  3. Araştırmanın tüketicileriyle konuşarak onların ihtiyaç ve sorunlarını öğrenmek
  4. Araştırma konusunda eğitim ve deneyimi olanlarla beyin fırtınası çalışması yapmak

Bir araştırma sorusunun konu ve alan boyutlarının varlığından söz edilebilir. Araştırma için genel bir konu tanımlandıktan sonra uygun genişlikte yazılmış problem soruları doğru bir alanda ele alınmalıdır. Anderson (1991:32) bir konuya ilişkin farklı soyutlama düzeylerindeki araştırma sorularına aşağıdaki örneği vermiştir:

  • Eğitimin okuldan gündelik yaşama transferini kolaylaştıran temel faktörler nelerdir?
  • İkinci dil öğrenmenin gündelik yaşama transferini kolaylaştıran faktörler nelerdir?
  • Fransızca’nın gündelik yaşama transferinin kolaylaştıran etkenler nelerdir?
  • Fransızca’da sübjektif tenslerin doğru kullanımını kolaylaştıran faktörler nelerdir?
  • Fransızca’da fiilin sübjektif tensinin doğru kullanımının gündelik yaşama transferini kolaylaştıran temel faktörler nelerdir (Akt. Balcı, 2011:62)?

Problem tanımlaması, bir iki paragrafta açıkça ifade edildikten sonra araştırma soruları oluşturulmalıdır. Araştırma soruları dört ile sekiz arasında olabilir ve her bir soru alt sorulara ayrılabilir. Problem tanımı, araştırmanın önceki araştırma ve kurama atıfta bulunarak oluşmuş gerekçenin gösterildiği bir paragrafta sunulmalıdır. Gerekçeyi oluşturan paragrafı araştırma araştırmanın amacını oluşturan bir paragraf izler; bu paragrafı da araştırma soruları ya da alt soruları izler (Balcı, 2011:63).

Balcı’ya göre, problemin tanımı önceki kuram ve araştırmaya dayalı gerekçe, araştırmanın amacı, araştırma soru ve alt soruları biçiminde sınıflandırılır. Formel bir problem tanımı, daha ilk paragraflarda okuyucuya araştırmayı tanıtır. Giriş bölümü problemin önemini göstermekle kalmaz aynı zamanda problemi eğitsel bir çerçeveye oturtarak yapılan araştırmalar hakkında genel bir bilgi verir. Ayrıca problemin aktarıldığı paragraf içinde araştırmacının çok zorlanmadan yakalayabileceği bir problem cümlesi yer almalıdır. Problem cümlesi araştırmanın değişkenlerini, evrenini ve problem mantığını verebilmelidir (Balcı, 2011:63).

  1. Kavramlar-Yapılar ve Değişkenler

Bilimsel bir araştırmanın gerçekleştirilebilmesi, diğer bir deyişle araştırılan şeyin karanlıktan aydınlığa çıkarıldığını söyleyebilmek için, araştırılan şeyin tanımlanması ve ölçülmesi gerekir. Bu da kavramlar, yapılar ve değişkenleri iyi tanımlama ile ilgilidir.

Araştırma boyunca gerçekte araştırılan ve ölçülen şeye kavram denir. Kavramlar olayların soyutlanması ve olayların bir tür tanımlarıdır. Üst düzeydeki kavramların yapıları oluşturduğunu düşünebiliriz. Yapılar da kavramlar gibi doğrudan gözlenemez, karmaşık soyutlamalardır: mutluluk, bunalım… vb. gibi. Sonuç olarak kavram ve yapıları ölçmede kullanılan göstergelere değişken denir (Balcı, 2011:63).

Bir konuya ilişkin farklı soyutlama düzeylerindeki araştırma sorularına bir örnek
anderson (1990:32)

4. Problem Tanımlamada Değişkenler

Değişken: En az iki değer alabilen her şey (Karasar, 2005:60) veya gözlemden gözleme değişik değerler alabilen objeler, özellikler ya da durumlardır (Arıcı,1972:10).

Değişken türleri: Bir değişken belli seçenek ve değerlerden başkasını alamıyor ve yalnızca tam sayılarla ifade ediliyorsa süreksiz (geçişsiz); nitel değişkendir (cinsiyet gibi). Kesirli olarak ifade edilen değişkenler ise sürekli (geçişli); nicel değişkendir (yaş, boy gibi).

 

Problem tanımlanması, aşağıdaki öneriler çerçevesinde ele alınabilir:

  • Olguların tek tek değil, belli bir sistem bütünlüğünde ele alınabilmesi için, araştırmacı, araştırdığı problemi değişkenler açısından görebilmeli ve öylece ifade edebilmelidir.
    • Bir araştırmada araştırılması istenen şey (durum) ve kişiyi rahatsız eden ‘sonuç’ bağımlı değişkendir.
    • Bağımsız değişkenlerden biri ya da bir bölümü, bağımlı değişken üzerindeki etkileri belirlenmek üzere seçilir; bunun dışındakiler ise kontrol değişkeni olarak değerlendirilir (Karasar, 2005:63-64).

 

 

 

Kaynaklar

  • Anderson (1990). Fundamental of educational research. London ve diğ.The Farmer Press
  • Balcı, A. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem teknik ve ilkeler. Pegem A Yayıncılık.
  • Karasar, N. (2005). Bilimsel arastirma yöntemi. Ankara: Nobel Yayin Dağıtım
  • Guba, E. G. (1961, April). Elements of a proposal. In UCEA (University Council for Educational Administration) meeting, Chapel Hill, NC.
  • McMillan, J. H., & Schumacher, S. (1984). Research in education: A conceptual introduction. Little, Brown.
  • Ripple, L. (1960) ‘problem identification and formulation’ social work research, editor: N.A, Polansky. The universty of chicago, 1960: 24-47.